Wrzesień jest uznawany miesiącem przeciwdziałania samobójstwom. Jest to szczególny czas poświęcony podnoszeniu świadomości na ten temat, aby zapobiegać wielu dramatom.
W Polsce Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom organizowany jest od 2018 roku przez Polskie Towarzystwo Suicydologiczne w ramach kampanii społecznej „Życie warte jest rozmowy”. Celem tego dnia jest zwiększenie świadomości społecznej w zakresie tematyki samobójstw i wsparcie psychologiczne dla osób, u których pojawiają się myśli samobójcze.
Co wiedzą statystyki?
Zjawisko samobójstwa, mimo, że w dalszym ciągu owiane tabu, jest niezwykle poważne. Statystyki dotyczące samobójstw są niedoszacowane. O niektórych samobójstwach może nikt nigdy się nie dowiedzieć, bo mimo zbierania danych przez służby, nie każda próba do nich dociera.
Jak wskazuje WHO, na każde udane samobójstwo przypada średnio 15 prób samobójczych, fakt ten niezwykle otwiera oczy i naświetla, jak bardzo wielowarstwowym i poważnym problemem są samobójstwa oraz jak wielu osób dotyczy.
Prób samobójczych zasadniczo może być jeszcze znacznie więcej
Taka próba wcale nie musi pozostawić siniaków na ciele, ran na rękach czy jakichkolwiek innych śladów fizycznych, które ktoś mógłby zobaczyć, natomiast każda pozostawia ogromną ranę w psychice osoby, która pozostawiona bez żadnej reakcji i pomocy z zewnątrz, może ponowić próbę samobójczą. Często dzieje się tak, że próba taka nigdy nie wyjdzie na światło dzienne, nikt się o niej nie dowie, a ofiara pozostanie z tym zupełnie sama.
Dlaczego takie osoby nie chcą z nikim się dzielić swoimi problemami, dlaczego nie szukają wsparcia?
Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest taka jednoznaczna, gdyż zależy to od konkretnej sytuacji. W powszechnym mniemaniu, osoba, która jest przygniatana myślami skłaniającymi ją do podjęcia próby, na pewno będzie dawała jasne i klarowne sygnały otoczeniu. Rzeczywiście, zdarza się, że ktoś jest jeszcze na takim etapie, w którym może w porę zaalarmować otoczenie i dostać niezbędną pomoc, ale są też sytuacje, w których osoby szukają wsparcia, i to rozpaczliwie, ale nie w taki sposób jak może się wydawać. Osoba na pierwszy rzut oka może zachowywać się normalnie, śmiać się, spotykać ze znajomymi i żartować, ale poza tym wszystkim stara się wysyłać subtelne sygnały, takie jak żartowanie lub mówienie o śmierci, zainteresowanie umieraniem i śmiercią, jest skłonna do podejmowania ryzykownych i nieracjonalnych decyzji etc. Najgorszą możliwą, a zarazem najtrudniejszą do odkrycia sytuacją jest osoba, która się ukrywa, nie daje żadnych sygnałów, że coś się dzieje, obwinia się wewnętrznie, uważa, że jej odejście jest jedynym rozwiązaniem, a nie informowanie nikogo sprawi, że nikt nie będzie się niepotrzebnie martwić. Osoba, która podjęła decyzję o odebraniu sobie życia, a przeżyła próbę samobójczą, nierzadko zawdzięcza to instynktom, w tym instynktowi przetrwania, które w ostatniej chwili mogą uratować ją przed dokonaniem tego czynu.
Jak ma się to w liczbach?
Według danych Komendy Głównej Policji w Polsce w roku 2023 aż 5233 osób odebrało sobie życie. Z tej liczby przytłaczająca większość, bo aż 4404 przypadki to mężczyźni.
W minionym 2023 roku wśród dzieci i młodzieży odnotowano aż 145 prób samobójczych zakończonych tragedią oraz 2139 prób bez tragicznego finału. Liczby te są niezwykle przytłaczające, a jeszcze bardziej niepokojące jest zestawienie tych danych z ubiegłymi latami. Takie porównanie ukazuje wzrost liczby samobójstw wśród najmłodszych i młodzieży.
W 2023 roku odnotowano o 46 prób samobójczych więcej niż w roku 2022. W skali ostatnich 7 lat wzrost jest prawie 3-krotny i wynosi 193%. Największy skok liczby prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży na przestrzeni ostatnich 7 lat zaobserwowaliśmy w roku 2021 względem 2020, na co wpływ mogła mieć pandemia i związana z nią izolacja. Można też pokusić się o stwierdzenie, że pandemia sama w sobie wcale nie wpłynęła na taki wzrost liczby prób samobójczych, ale to, że w pewien sposób wyolbrzymiła i naświetliła ona problemy, które młodzi ludzie mieli już wcześniej.
Skąd tak dramatyczne statystyki wśród młodych?
Główną przyczyną skoku w latach 2021-2022 była pandemia, związane z nią wydarzenia i zmiany w naszym życiu. Będąc zamkniętymi w domach przez długi okres, przestrzeń domowa zaczęła zamieniać się również w szkołę, a dla osób starszych w pracę – granica między tymi środowiskami zaczęła się zacierać. Młodzi ludzie coraz częściej i coraz szybciej zaczynają sięgać po używki. Papierosy, alkohol czy narkotyki nierzadko traktowane są jako sposób na ucieczkę od problemów i bólu, a z czasem przestają być tylko nią i stają się rozwiązaniem, które w rzeczywistości jest tylko pozorne, niezwykle destrukcyjne i zgubne.
W dłuższej perspektywie czasu przynoszą one uzależnienie, a to ma destrukcyjny wpływ na zdrowie i psychikę, zwłaszcza w kryzysie. Alkohol należy do grupy tzw. depresantów, czyli substancji, które przy dłuższym używaniu znacznie obniżają nastrój. Badania pokazują, że im większa dawka alkoholu przyjęta na raz, tym większe ryzyko podjęcia takiej próby. Dotyczy to szczególnie osób, które już przejawiają myśli samobójcze. Dzieje się tak, ponieważ alkohol może zwiększać poczucie niepokoju, stanów depresyjnych, agresji i zachowań impulsywnych.
Kolejnym czynnikiem wpływającym na samobójstwa w najmłodszej grupie wiekowej jest przemoc rówieśnicza, która w dzisiejszych czasach jest wyjątkowo wszechobecna za sprawą internetu, w którym młodzi ludzie spędzają mnóstwo czasu. Cyberprzemoc zdaje się być coraz bardziej powszechna wraz z jego rozwojem, gdyż w momencie gdy osoba nie ma wsparcia w swoim otoczeniu, może spędzać więcej czasu w przestrzeni internetowej w której jest wręcz wystawiona na przemoc, przed którą w zasadzie nie ma jak się obronić. W dobie internetu wbrew pozorom stajemy się coraz bardziej oddaleni od siebie, tracimy poczucie wsparcia, znikamy z życia społecznego, zamykamy się w samotności.
Dane statystyczne zgromadzone przez polską Policję są bardzo szczegółowe, możemy wyciągnąć z nich między innymi informacje takie jak miejsce, sposób i powód popełnienia samobójstwa, informacje o pracy, stanie cywilnym, wykształceniu, etc. Nie wszystkie z tych danych są interesujące dla mediów i odbiorców, ale szczególną uwagę należy zwrócić na dramatyczną sytuację wśród mężczyzn, gdyż jak wynika z danych to właśnie mężczyźni najczęściej odbierają sobie życie. Co więcej, sytuacja ta trwa od kilku lat. Wzrost liczby prób udanych i nieudanych nie jest tak duży porównując go do wzrostu wśród dzieci i młodzieży, natomiast skala o jakiej tu mówimy jest znacznie większa.
Jak wygląda to na świecie?
Spojrzenie na problem samobójstw zmienia się ponownie, gdy zapoznamy się ze statystykami globalnymi. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w skali świata liczba samobójstw wynosi ponad 720 000 osób, ale tak jak w przypadku Polski, niemal pewne jest to, że dane te są mocno niedoszacowane. Ciężko sobie wyobrazić tę liczbę. To więcej niż ludność Szczecina i Bydgoszczy razem wziętych. 720 000 osobistych tragedii i dramat milionów członków rodzin, przyjaciół, znajomych.
Samobójstwo jest trzecią najczęstszą przyczyną śmierci w grupie wiekowej 15-29 lat. Problem ten dotyka praktycznie każde państwo i każde społeczeństwo, chociaż jak wynika ze statystyk aż 73% z nich w skali globalnej ma miejsce w krajach o niskim i średnim dochodzie w 2021r.
Kryzys nie zna wyjątków
Może on dotknąć każdego z nas, pojawić się w każdej grupie społecznej, nikt nie jest odporny w 100%, każdy może się w pewnym momencie życia załamać. Jedni będą bardziej podatni, chociażby ze względu na trudną przeszłość, problemy w rodzinie, choroby, dramaty i traumy czy brak wsparcia, ale nie jest to żadną regułą, że jedynie osoby z ciężkim bagażem doświadczeń mogą zostać pochłonięte przez kryzys.
Wszystkie problemy i sytuacje wywołujące napięcie są czynnikiem ryzyka – przykładem może być odmienność kulturowa, religijna, psychoseksualna etc. Napiętnowanie społeczne mniejszości skutkuje oczywistym wzrostem ryzyka.
Tabu, które zabija – dlaczego wciąż boimy się mówić o kryzysach psychicznych?
Gigantycznym problemem, z którym obecnie dalej wszyscy się zmagamy jest tabu. Dlaczego nawet dziś, w czasach w których rozmawiamy coraz więcej, rośnie świadomość społeczna wielu problemów, a tabu znika z coraz większej ilości dziedzin, cały czas mamy problem z rozmawianiem o ciężkich i traumatycznych przejściach oraz problemach psychicznych? Dlaczego wstydzimy się mówić głośno o naszych problemach?
Jak stwierdziła w wywiadzie Halszka Witkowska, suicydolożka, pomysłodawczyni i koordynatorka platformy edukacyjno-pomocowej „Życie warte jest rozmowy”:
“Ja strasznie nie lubię tego powiedzenia – co nas nie zabije to nas wzmocni, dlatego, że ciężkie przeżycia jednak zostawiają w nas bliznę i tych blizn często po prostu nie widać, i one nie zawsze nas wzmacniają, co więcej jeśli nie przepracowujemy ich, jeżeli o nich w jakiś sposób nie myślimy, nie radzimy sobie z nimi to one mogą nas osłabiać w życiu.” Dlatego odrzucenie tabu w temacie samobójstw, rozmowa i społeczna świadomość jest tak ważna.
Jakie sygnały wysyła osoba, która zamierza popełnić samobójstwo?
Tu też nie ma reguł – mogą jednak wystąpić zachowania, którym warto się przyjrzeć. Takimi mogą być: powolne ucinanie relacji z innymi ludźmi, wycofywanie się z życia społecznego, zaprzestanie angażowania się w jakiekolwiek działania, odcinanie się od swojego otoczenia, obojętnienie, postrzeganie swojego życie jako serię porażek.
Z perspektywy osoby w kryzysie może być trudne do zrozumienia, że jej bliskim nie będzie lepiej bez niej. Często w takich sytuacjach mogą pojawić się myśli sugerujące, że jej obecność jest problemem, a zniknięcie przyniesie ulgę innym. Nie możemy postrzegać samobójców albo osób po próbach samobójczych jako egoistów, którzy nie pomyśleli o tym jak wielką krzywdę sprawią swoim bliskim i otoczeniu, ponieważ taka osoba ma zupełnie inną perspektywę.
Punkt widzenia zależy od miejsca, z którego patrzymy. Osoba w kryzysie może uważać, że popełniając samobójstwo, przynosi ulgę bliskim, myśląc, że jest źródłem problemów, a samobójstwo jest jedynym rozwiązaniem. Osoba podejmując próbę może znaleźć się w tunelu zawężonego myślenia, w którym wydaje się jej, że jest beznadziejna, bezwartościowa i jednocześnie nie pamięta niczego wartościowego i pozytywnego ze swojego dotychczasowego życia. W takim stanie człowiek nie ma praktycznie żadnych czynników, które mogłyby “doładować baterie”.
Tunel zawężonego myślenia można porównać do pętli, w której nieustannie przeżywamy najgorsze chwile z naszego życia, ignorując pozytywne momenty. Zatracamy się w smutku, złości, rozpaczy, samotności i poczuciu bezsilności, co z czasem prowadzi do melancholii i obojętności. W takiej pętli obraz rzeczywistości staje się coraz bardziej wypaczony, a wydostanie się z niej staje się coraz trudniejsze. Po pewnym czasie przekonujemy się, że tak wygląda rzeczywistość i nie mamy na nią wpływu, a świat widzimy przez krzywe zwierciadło, gdzie samo zwierciadło staje się niewidoczne.
Jak postępować, gdy mamy podejrzenia, że ktoś zamierza odebrać sobie życie?
Pierwsza pomoc emocjonalna jest równie ważna jak pierwsza pomoc medyczna, ponieważ może uratować życie. Nigdy nie bagatelizujmy osoby w kryzysie. Często myślimy, że to nie nasza sprawa, że ktoś inny powinien pomóc, ale nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele czynników może utrudniać osobie w kryzysie szukanie pomocy. Może to być brak środków finansowych, brak siły, wstyd, długie terminy oczekiwania czy błędna diagnoza lekarska.
Od momentu,w którym człowiek wpada w kryzys do chwili uzyskania profesjonalnej pomocy nieraz mija bardzo dużo czasu i ten czas jest właśnie momentem w którym pierwsza pomoc emocjonalna, reakcja osób z zewnątrz jest bardzo kluczowa.
Wyciągając dłoń do osoby w kryzysie dajemy jej trochę energii i wsparcie. Podejmując działanie możemy wybić taką osobę z myślenia tunelowego i ciemności w jakiej jest pogrążona.
Jak rozpoznać sygnały zagrożenia i kiedy włączyć pierwszą pomoc emocjonalną?
Naszą uwagę powinno zwrócić to, gdy w rozmowie wielokrotnie słyszymy o problemach, a osoba mówi, że ma wszystkiego dosyć i nie ma już siły. Warto zaniepokoić się, gdy ktoś wykazuje gwałtowne wahania nastroju, staje się apatyczny lub przechodzi od bycia towarzyskim do zamknięcia się w sobie. Osoby w depresji często przestają dbać o siebie oraz swoje otoczenie, co może objawiać się zmianami w wyglądzie. Te zmiany również powinny wzbudzić naszą czujność. Krytycznym sygnałem jest sytuacja, gdy ktoś rozdaje swoje rzeczy i mówi wprost, że planuje odebrać sobie życie.
W takim momencie kluczowa jest pierwsza pomoc emocjonalna, której pierwszym krokiem jest dostrzeżenie niepokojących sygnałów i zauważenie, że coś jest nie tak. To nie jest łatwe, ponieważ nikt nie zakłada, że każda osoba, z którą ma kontakt, planuje odebrać sobie życie, a te myśli nie są zazwyczaj widoczne na pierwszy rzut oka. Samo zauważenie takich sygnałów to już sukces. Wyjście z inicjatywą i zaoferowanie pomocy jest niezwykle ważnym krokiem, ponieważ osoba w kryzysie często nie ma siły sama poprosić o pomoc i może czuć się całkowicie osamotniona, gdyż ból psychiczny nie jest widoczny z zewnątrz.
Następnie, gdy damy osobie do zrozumienia, że nie jest sama i że może liczyć na nasze wsparcie, powinniśmy ją wysłuchać, pozwolić się wypłakać, przytulić, jeśli jest taka potrzeba, oraz otoczyć bliskością i wsparciem. Ważne jest także, aby dać jej przestrzeń do opowiedzenia o swoich uczuciach, problemach i potrzebach, o których wcześniej mogła nie mówić z powodu wstydu czy strachu.
Kolejnym etapem pomocy jest wspólne poszukiwanie rozwiązania. Powinniśmy dać osobie przestrzeń do samodzielnego znalezienia odpowiedzi poprzez autorefleksję. Rozmowa powinna skupić się na strategiach, jak wspólnie wyjść z kryzysu. Ważne jest, aby nie zasypywać osoby radami, ponieważ każdy zna siebie najlepiej i wie, jak przeżywa swoje problemy. Kluczowe jest stworzenie przestrzeni do wspólnego znalezienia rozwiązania. Nasza rola polega na wspieraniu i zachęcaniu osoby w kryzysie do refleksji oraz poszukiwania rozwiązań. Należy również zachęcić do skorzystania z profesjonalnej pomocy i, jeśli to konieczne, pomóc w jej uzyskaniu.
Na koniec, pamiętaj, że aby móc skutecznie pomagać innym, musisz sam być silny. Nawet jeśli jesteś przyzwyczajony do pomagania innym, nigdy nie zapominaj o dbaniu o siebie. W pierwszej pomocy również ważne jest, aby nie zatracić się w pełni w roli wsparcia. Pomoc osobie w kryzysie nie polega na całkowitym poświęceniu się, ponieważ może to być bardzo obciążające i prowadzić do wyczerpania. W takiej sytuacji również możesz potrzebować wsparcia – nie bój się po nie zwrócić.
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli Ty albo ktoś z twojego otoczenia boryka się z myślami samobójczymi oraz kryzysem psychicznym, nie czekaj i poszukaj pomocy. Możesz skorzystać z darmowych infolinii dla osób w kryzysie psychicznym:
- Antydepresyjny Telefon Zaufania ITAKA (czynny w poniedziałki i wtorki w godz. 15-20) – tel. 22 484 88 01
- Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji (w każdą środę i czwartek w godz. 17-19) – tel. 22 594 91 00
- Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym (od poniedziałku do piątku w godz. 14-22) – tel. 116 123
- Telefon Zaufania dla Mężczyzn (w każdy poniedziałek, wtorek i środę w godz. 17-19 oraz w czwartki w godz. 19-21) – tel. 608 271 402
- Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży (codziennie przez całą dobę) – tel. 116 111
- Telefon alarmowy 112, jeśli istnieje zagrożenie życia twojego lub osoby której wiesz, że planuje popełnić samobójstwo
Fundacja Kaczuchy Dziennikarskie funkcjonuje wyłącznie dzięki Waszym darowiznom. Nie otrzymujemy pieniędzy od państwa, a nasza strona jest wolna od reklam. To właśnie zapewnia nam pełną niezależność.
Wasza pomoc jest dla nas nieoceniona. Każda wpłata, nawet najmniejsza, pozwala nam dalej realizować nasze cele.
Hej! To też może Cię zainteresować!
Otwarty List do Ministerstwa Zdrowia w Sprawie Alkoholizmu w Polsce
Hania od wielu lat tworzy w internecie pod pseudonimem pastihe. Interesuje się muzyką, pisze teksty, komponuje i śpiewa. Na co dzień studiuje psychologię i tworzy w internecie treści z nią związane.
Żyjemy w świecie, który nigdy nie zasypia. Ciągła praca, natychmiastowe odpisywanie na wiadomości, nieustanne przewijanie social mediów i nieodłączny pośpiech stały się naszą codziennością.
Olimpiada w Paryżu przyniosła niezapomniane chwile, ale również ukazała ciemniejszą stronę sportowych zmagań. W cieniu sportowych sukcesów konserwatywni politycy wykorzystują media społecznościowe do szerzenia nienawiści i manipulowania opinią publiczną. Jednym z przykładów jest brutalna kampania nienawiści wobec meksykańskiej judoczki Priscy Awiti Alcaraz, której wygląd stał się celem ataków.
Milito – artysta poszerzający akceptację dla męskiej wrażliwości i różnorodności, łączący w swojej muzyce amerykańskie korzenie, post-punk i trip hop. Przeczytaj nasz wywiad, aby dowiedzieć się więcej o jego twórczości i inspiracjach.
Kosmetyki są produktami stosowanymi w celu poprawy wyglądu, zapachu lub ogólnego stanu skóry. Mogą to być produkty do mycia, nawilżania, oczyszczania, odżywiania lub upiększania skóry, jak również kosmetyki kolorowe, takie jak podkłady, pomadki czy cienie do powiek.
Czerwiec minął, a z nim wiele parad i wydarzeń związanych z Pride Month. Jednak codzienna walka osób LGBTQ+ o równość i akceptację trwa nadal. Choć świętowanie to ważny aspekt, to codzienne życie społeczności LGBTQ+ wciąż jest pełne wyzwań i przeszkód, z którymi muszą się mierzyć...
„Jesteśmy mówiąc dyplomatycznie w ciemnej dupie…” – te słowa Huberta Sobeckiego, członka zarządu stowarzyszenia Miłość Nie Wyklucza, oddają trudności, z jakimi mierzy się społeczność LGBTQ+ w Polsce. Hubert od 2011 roku działa na rzecz równości i akceptacji, współtworząc m.in. kampanie „Orientuj się!”, „Jesteśmy rodziną”, film dokumentalny „Artykuł 18” oraz Warszawską Deklarację LGBT+.
Dwie Mile, czyli Emilia i Kamila, to partnerki w życiu i podróży. Bez filtra pokazują codzienne życie pary dwóch kobiet w Polsce, normalizując miłość i hodowanie pomidorów na balkonie. W świecie offline prowadzą własne firmy i podróżują 37-letnim Volkswagenem T3 o imieniu Vanda. W rozmowie z Darią opowiadają o wyzwaniach, hejcie oraz inspirujących historiach związanych z ich działalnością. Wywiad jest częścią cyklu z okazji Miesiąca Dumy, który promuje akceptację, równość i świadomość kwestii LGBTQ+.
Kryspin Sobczak - montażystka kanałów Dominik Bos oraz AwizoTV, a w przeszłości wielu innych jak Lakarmum, Naruciak, Fifty na pol czy HOP. Nieregularnie publikuje treści również na swoich platformach. Nagrała między innymi film ,,Przeczytałam CAŁY HEJT i możesz to obejrzeć" dokumentujący skalę transfobii w internecie. Opowiada o swojej pracy, życiu prywatnym, wyzwaniach związanych z transfobią oraz swoim marzeniu o społeczeństwie, w którym bycie trans nie ma znaczenia.